Một số kinh nghiệm trong công tác “Thụ lý án hình sự” tại Viện KSND cấp huyện
Hiện nay, trong cơ cấu tổ chức của Viện KSND cấp huyện, ngoài các bộ phận hình sự, dân sự, thi hành án... thì công tác thụ lý cũng đóng vai trò rất quan trọng đối với hoạt động chung của đơn vị, là đầu mối theo dõi và tham mưu cho công tác chỉ đạo, điều hành của lãnh đạo Viện, đặc biệt là khâu thụ lý án hình sự. So sánh với Viện KSND cấp tỉnh, bộ phận thụ lý án hình sự của Viện KSND cấp huyện phải thực hiện toàn bộ những chức năng, nhiệm vụ của công tác thụ lý tại các phòng nghiệp vụ thuộc Viện KSND cấp tỉnh như: Phòng 1, 2, 3, 5,7, 8, Văn phòng Tổng hợp, Phòng Thống kê tội phạm & Công nghệ thông tin.... Vì vậy, khối lượng công việc của bộ phận thụ lý án hình sự rất lớn, cán bộ thụ lý vừa làm công tác chuyên môn nghiệp vụ, vừa phải làm công tác tham mưu, tổng hợp, xây dựng các loại báo cáo, thống kê của đơn vị.
Mặc dù có vai trò rất quan trọng trong bộ máy hoạt động của Viện KSND cấp huyện, tuy nhiên nhiệm vụ công tác thụ lý án hình sự thường được giao cho đội ngũ cán bộ trẻ mới vào ngành, chưa qua các khâu công tác nghiệp vụ, thậm chí chưa hiểu hết các hoạt động chuyên môn của ngành, nên chưa phát huy được vai trò của bộ phận thụ lý. Bên cạnh đó, đây là khâu công tác mà không có trường, lớp nào đào tạo một cách bài bản thế nào là “thụ lý”, không có văn bản nào quy định trình tự, thủ tục các bước cần thực hiện của khâu thụ lý, mà chủ yếu được thực hiện qua kinh nghiệm truyền lại hoặc thói quen làm việc của từng đơn vị.
Chính vì vậy, để làm rõ nội dung này, với mục đích giúp cho các cán bộ trẻ hiểu rõ hơn về chức năng, nhiệm vụ và những thao tác cần phải thực hiện của khâu công tác thụ lý án hình sự, chúng tôi xin trao đổi một vài ý kiến về công tác này như sau:
Thứ nhất: Về mặt khái niệm, cán bộ được phân công nhiệm vụ thụ lý hình sự, làm việc tại bộ phận thụ lý được hiểu là cán bộ phụ trách việc tiếp nhận và xử lý ban đầu một hồ sơ, vụ việc để xem xét giải quyết. Tại Điều 3 củaQuy chế về chế độ thông tin, báo cáo và quản lý công tác trong ngành Kiểm sát nhân dân (Ban hành kèm theo Quyết định số 279/QĐ-VKSTC ngày 01 tháng 8 năm 2017 của Viện trưởng Viện KSND tối cao) quy định về trách nhiệm thông tin, báo cáo và quản lý công tác trong ngành Kiểm sát nhân dân có nêu như sau:
“1. Viện trưởng Viện kiểm sát các cấp, Thủ trưởng các đơn vị thuộc Viện kiểm sát các cấp có trách nhiệm tiếp nhận, thu thập, quản lý và xử lý thông tin liên quan đến việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ và hoạt động của đơn vị theo quy định tại Điều 4, Điều 5 của Quy chế này.
Đơn vị, cán bộ làm công tác tham mưu, tổng hợp của Viện kiểm sát các cấp có trách nhiệm giúp Viện trưởng, Thủ trưởng đơn vị theo dõi, quản lý việc tiếp nhận, thu thập và xử lý thông tin.”
Với quy định trên cho thấy hai nội dung: Một là cán bộ thụ lý được gọi là cán bộ làm công tác tham mưu, tổng hợp (ở Viện KSND cấp tỉnh là Văn phòng tổng hợp, còn ở Viện KSND cấp huyện là bộ phận thụ lý); Hai là cán bộ thụ lý có nhiệm vụ làm công tác tham mưu, tổng hợp giúp Viện trưởng, Thủ trưởng đơn vị theo dõi, quản lý việc tiếp nhận, thu thập và xử lý thông tin.
Cán bộ thụ lý trong quá trình thực hiện nhiệm vụ phải dựa vào những quy định trong Bộ luật hình sự, Bộ luật tố tụng hình sự đặc biệt là những quy định về mặt hình thức tố tụng của tài liệu điều tra, hay thời hạn chuyển hồ sơ, thời hạn giam…. Bên cạnh đó là các văn bản hướng dẫn cụ thể trong từng hoạt động: Quyết định số 55/QĐ-VKS-VP ngày 02/02/2015 của Viện trưởng Viện KSND thành phố Hà Nội quy định về Việc quản lý và sử dụng sổ nghiệp vụ, Quyết định số 386/ QĐ-VKSTC ngày 10.10.17 quy định về Việc ban hành hệ thống mẫu báo cáo tổng hợp và Hướng dẫn xây dựng báo cáo công tác trong ngành KSND, Quyết định số 188 /QĐ-VKSTC ngày 06 tháng 4 năm 2016 của Viện trưởng Viện KSND tối cao về Chế độ báo cáo thống kê, Quyết định số 51/ QĐ-VKSTC ngày 10.3.2017 về việc ban hành mẫu kiến nghị.
Thứ hai: Về những công việc cụ thể mà một cán bộ thụ lý phải làm:
Cán bộ thụ lý không trực tiếp giải quyết hồ sơ hay làm việc với cơ quan điều tra để trao đổi về các tình tiết trong vụ án mà xử lý ban đầu ở đây là thực hiện việc Kiểm tra hình thức về mặt tố tụng của hồ sơ vụ án như: Kiểm tra hồ sơ có quyết định khởi tố, công văn yêu cầu hay chưa, thời hạn giam có đảm bảo quy định, vụ án ma túy đã có phân tích sơ bộ hay chưa, hồ sơ vụ trộm cắp đã có định giá tài sản/tham khảo giá trị tài sản hay chưa…..các tài liệu đã có dấu của Cơ quan điều tra chưa, số bút lục có đảm bảo...; và thực hiện những hoạt động nghiệp vụ của Cơ quan Viện kiểm sát theo quy định của ngành như việc: Vào sổ thụ lý, báo cáo lãnh đạo để phân án và ra quyết định phân công…
Tùy thuộc vào từng giai đoạn giải quyết của hồ sơ mà cán bộ thụ lý khi kiểm tra hồ sơ ngoài những quyết định tố tụng còn phải lưu ý những tài liệu cơ bản: ví dụ giai đoạn phê chuẩn khởi tố bị can, phải chú ý lý lịch cá nhân đã có ảnh của người bị khởi tố, có dấu giáp lai hay chưa? ( Nhiều trường hợp bị can ở xa Cơ quan điều tra chưa lấy được lý lịch tại địa phương thì xử lý thế nào?); giai đoạn kết thúc điều tra lưu ý hồ sơ phải có Kết luận điều tra và biên bản giao nhận kết luận điều tra cho bị can, Giai đoạn truy tố chuyển hồ sơ sang Tòa cán bộ thụ lý phải nắm bắt được nội dung cơ bản của vụ án, phần vật chứng được xử lý ra sao, Cáo trạng và Biên bản giao cáo trạng cho các bị can đảm bảo đủ số lượng…?
Từng giai đoạn kiểm tra hồ sơ, thụ lý đều phải vào sổ. Việc vào sổ phải thực hiện đúng theo quy định, vào đầy đủ các loại sổ và đầy đủ cột mục, chú ý thực hiện chốt sổ theo tháng, quý. Sau khi chốt sổ phải ký tên ghi rõ người chốt sổ, lãnh đạo phụ trách ký tên đóng dấu của đơn vị. Việc quản lý và sử dụng sổ được quy định tại Quyết định số 55/QĐ-VKS-VP ngày 02/02/2015 của Viện trưởng Viện KSND thành phố Hà Nội.
Không chỉ nhận và kiểm tra hồ sơ, thụ lý còn có trách nhiệm nhận và kiểm tra thời hạn, hình thức tố tụng của các Bản án, quyết định khác của các cơ quan Tiến hành tố tụng như: Quyết định đưa vụ án ra xét xử, Lịch phiên tòa, Lệnh tạm giam, Quyết định hoãn phiên tòa… Khi nhận các quyết định và Bản án đều phải đóng dấu nhận và ghi rõ tên văn bản nhận, ngày tháng năm nhận và ký ghi rõ họ tên người nhận. Cập nhật vào sổ thụ lý về kết quả giải quyết vụ án.
Trên cơ sở hệ thống sổ sách được ghi đầy đủ của mình, thụ lý giúp việc cho lãnh đạo viện trong việc theo dõi thời hạn điều tra, thời hạn truy tố cũng như thời hạn chuẩn bị xét xử của các vụ án để lãnh đạo nắm được và kịp thời đôn đốc các Kiểm sát viên làm công tác Kiểm sát điều tra.
Cán bộ thụ lý được phân công làm các loại báo cáo phải lưu ý thực hiện đúng theo các văn bản hướng dẫn về chế độ báo cáo của ngành. Cụ thể: thực hiện chế độ báo tuần, tháng, quý, năm; báo cáo chuyên đề…. theo quy định của Quy chế 279 về mẫu báo cáo, thời hạn, nội dung. Báo cáo được gửi lên VKS cấp trên qua đường truyền nội bộ của ngành (TC UP)đồng thời gửi bản cứng qua đường văn thư, người lập báo cáo và lãnh đạo phụ trách ký tên đóng dấu. Mẫu báo cáo được thực hiện theo Quyết định số 386/ QĐ-VKSTC ngày 10.10.17. Thực hiện việc nhập báo cáo thống kê theo hướng dẫn của Phòng thống kê. Gồm việc nhập biểu excel và nhập vào phần mềm thống kê. Việc nhập báo cáo thống kê thực hiện theo hướng dẫn tại văn bản: Chế độ báo cáo thống kê thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp và thống kê vi phạm pháp luật trong hoạt động tư pháp (Ban hành kèm theo Quyết định số 188 /QĐ-VKSTC ngày 06 tháng 4 năm 2016 của Viện trưởng Viện KSND tối cao )
Một điểm cần chú ý là : Cán bộ thụ lý cấp huyện phải nắm được phòng nghiệp vụ nào ở cấp thành phố được phân công phụ trách chuyên đề nào để gửi báo cáo đúng. Ví dụ: báo cáo chuyên đề trả ĐTBS , chuyên đề án Tạm đình chỉ do Phòng 1 phụ trách; chuyên đề án Đình chỉ do phòng 2 phụ trách, án đình chỉ theo K1 Đ29 do Phòng 3 phụ trách…
Thứ ba: Về công tác tham mưu của bộ phận thụ lý tổng hợp
Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ và theo dõi sổ sách, thụ lý sẽ nắm được tiến độ giải quyết án của từng Kiểm sát viên và Điều tra viên; nắm được những khúc mắc chung hoặc những điểm vướng phổ biến trong quá trình giải quyết án, từ đó có thể tổng hợp báo cáo để lãnh đạo Viện làm việc với Cơ quan điều tra, Tòa án phối hợp giải quyết. Bên cạnh đó, quá trình làm báo cáo thụ lý thấy có những số liệu mà hệ thống sổ nghiệp vụ chưa đáp ứng để theo dõi thì đề xuất lãnh đạo viện đề xuất với lãnh đạo Viện cấp trên để bổ sung đồng thời tự lập sổ theo dõi tạm thời. Ngoài ra trong quá trình nhận hồ sơ, quyết định, bản án… thụ lý còn chủ động theo dõi, tổng hợp và tích lũy vi phạm để tham mưu đề xuất với lãnh đạo kiến nghị các cơ quan hữu quan. Kiến nghị được thực hiện theo mẫu ban hành kèm theo Quyết định số 51/QĐ-VKSTC ngày 10.3.2017.
Trên đây là một số kinh nghiệm về công tác thụ lý án hình sự tại Viện KSND cấp huyện, xin trao đổi để các đồng chí đang và mới nhận nhiệm vụ làm công tác thụ lý án hình sự cùng tham khảo, trao đổi, vận dụng trong quá trình thực hiện, nhằm hiểu rõ hơn về vai trò, vị trí của khâu công tác này, để từng bước nâng cao chất lượng công tác thụ lý án hình sự nói riêng và công tác tham mưu, tổng hợp nói chung tại đơn vị./.
Hoàng Trang - Viện KSND quận Ba Đình