Một số kinh nghiệm trong công tác kiểm sát việc khám nghiệm tử thi

Trần Việt Hà / 28 Tháng Mười Một 2018

Khám nghiệm tử thi là một phương thức phẫu thuật chuyên môn cao nhằm xét nghiệm tử thi để xác định nguyên nhân cái chết và đánh giá xem có sự tồn tại của bệnh tật hay chấn thương nào trong tử thi hay không. Khám nghiệm tử thi trong tố tụng hình sự là một trong những hoạt động trong quá trình điều tra nhằm phát hiện dấu vết tội phạm trên thân thể người chết.

Kiểm sát việc khám nghiệm tử thi có ý nghĩa rất quan trọng đảm bảo cho việc phát hiện, thu giữ những dấu vết, vật chứng, những thông tin có được từ tử thi được tiến hành một cách đúng pháp luật, xác định đúng nội dung, tính chất của vụ việc xảy ra, phương thức, thủ đoạn, thời gian, nguyên nhân, điều kiện xảy ra vụ việc chết người. Từ đó giúp cơ quan tố tụng có thể xác định được nguyên nhân chết người do hành vi phạm tội thực hiện hay là thuộc những trường hợp loại trừ trách nhiệm hình sự, không có trách nhiệm hình sự như: phòng vệ chính đáng, tình thế cấp thiết, tự sát, tai nạn…

Xuất phát từ tầm quan trọng và ý nghĩa đó nên hoạt động khám nghiệm tử thi đã được quy định trong Bộ luật Tố tụng hình sự. Mục đích của công tác khám nghiệm tử thi để xác định nguyên nhân chết của nạn nhân và trong một số trường hợp cụ thể, qua các dấu vết và những biểu hiện trên tử thi còn xác định được hung khí gây án, cách thức gây án…

Theo quy định tại Điều 202 BLTTHS 2015 thì việc khám nghiệm tử thi do giám định viên pháp y tiến hành dưới sự chủ trì của Điều tra viên và phải có người chứng kiến. Trước khi khám nghiệm tử thi, Điều tra viên phải thông báo cho Viện kiểm sát cùng cấp biết về thời gian và địa điểm tiến hành khám nghiệm để cử Kiểm sát viên kiểm sát việc khám nghiệm tử thi. Kiểm sát viên phải có mặt để kiểm sát việc khám nghiệm tử thi.

Theo quy định tại Điều 8, 12 Quy chế tạm thời THQCT và KS việc khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi, thực nghiệm điều tra và giám định của Viện KSND tối cao: Viện trưởng, Phó Viện trưởng hoặc Lãnh đạo đơn vị kiểm sát điều tra phân công Kiểm sát viên kiểm sát việc khám nghiệm tử thi. Khi thấy cần thiết,Viện trưởng, Phó Viện trưởng hoặc lãnh đạo đơn vị kiểm sát điều tra có thể trực tiếp hoặc cùng với Kiểm sát viên kiểm sát việc khám nghiệm tử thi.

Để việc kiểm sát khám nghiệm tử thi có chất lượng, khi thực hiện thao tác nghiệp vụ này KSV phải chú ý một số nội dung sau:

- Khi nhận được tin báo từ Cơ quan điều tra (CQĐT) về việc có vụ việc chết người xảy ra cần khám nghiệm tử thi, người nhận tin phải báo cáo ngay cho Lãnh đạo Viện hoặc lãnh đạo đơn vị để phân công Kiểm sát viên tham gia kiểm sát khám nghiệm tử thi. Khi được phân công kiểm sát việc khám nghiệm tử thi, Kiểm sát viên cần chủ động tiến hành:

Nắm bắt sự việc chết người xảy qua các thông tin ban đầu, xác định tính chất vụ việc? phong tục, tập quán của địa phương, nơi xảy ra sự việc, nhất là ở vùng dân tộc ít người, vùng có địa hình phức tạp… Có dấu hiệu nào cản trở việc khám nghiệm tử thi không? Có người lợi dụng để gây rối, hoặc có hiện tượng quá khích của thân nhân nạn nhân không?

Trao đổi với Điều tra viên để nắm được tình hình hiện trường nơi phát hiện tử thi, nơi tử thi đang được lưu giữ, bảo vệ; lý do phát hiện tung tích, lai lịch của tử thi và những vấn đề khác liên quan đến việc thay đổi, di chuyển tử thi...

Trường hợp phải khai quật tử thi để khám nghiệm thì Kiểm sát viên phải kiểm tra về sự cần thiết phải khai quật, trình tự, thủ tục tiến hành khai quật, khám nghiệm. Trường hợp cần khai quật tử thi thì phải có quyết định của CQĐT và phải thông báo cho gia đình nạn nhân biết trước khi tiến hành. Việc khai quật tử thi phải có bác sỹ pháp y tham gia. Do đó, Kiểm sát viên phải kiểm tra lại thông tin về việc CQĐT đã thông báo đến chính quyền địa phương, gia đình nạn nhân, phối hợp với Điều tra viên trong việc yêu cầu đại diện gia đình nạn nhân chỉ phần mộ. Việc xác nhận phần mộ phải được đưa vào biên bản và phải chụp ảnh như chụp ảnh hiện trường.

- Trong quá trình kiểm sát việc khám nghiệm tử thi, Kiểm sát viên chú ý yêu cầu Điều tra viên, các thành viên của Hội đồng khám nghiệm xem xét đầy đủ các dấu vết, thu thập tài liệu, chứng cứ để làm rõ nguyên nhân chết, tung tích của nạn nhân; Yêu cầu Điều tra viên chụp ảnh tử thi theo các nội dung sau: Vị trí của tử thi nơi phát hiện; tư thế chết của tử thi; tình trạng hiện tại của tử thi; các dấu vết, các đặc điểm trên cơ thể tử thi; các đặc điểm về thể trạng người; các đặc điểm đồ vật liên quan đến tử thi. Khi chụp ảnh tử thi cần phải chụp: Ảnh xác định vị trí của tử thi; ảnh chụp riêng tử thi; ảnh chụp tình trạng quần áo của tử thi; ảnh chụp các dấu vết, thương tích của tử thi; ảnh để nhận dạng tử thi (trường hợp không rõ tung tích nạn nhân).

Khi bác sỹ pháp y khám nghiệm tử thi, Kiểm sát viên cần chú ý: Quan sát quá trình khám nghiệm tử thi, theo dõi quá trình mô tả, ghi chép, trao đổi giữa bác sỹ pháp y và Điều tra viên; trực tiếp quan sát và tự ghi chép đầy đủ những thông tin, dấu vết do bác sỹ pháp y phát hiện. Trong quá trình kiểm sát, nếu phát hiện thấy còn thiếu sót, Kiểm sát viên phải có ý kiến với bác sỹ pháp y để khắc phục. Đối với những thuật ngữ chuyên môn theo y học mà Kiểm sát viên chưa hiểu, chưa rõ hoặc với những dấu vết cần phân biệt, những nghi vấn, thắc mắc của Kiểm sát viên về việc khám nghiệm tử thi cũng cần phải yêu cầu bác sỹ pháp y giải thích ngay. Trường hợp cần giám định pháp y để xác định nguyên nhân chết hoặc xác định lai lịch của tử thi thì Kiểm sát viên yêu cầu lấy mẫu phẩm để phục vụ việc giám định.

- Sau khi kết thúc việc khám nghiệm tử thi, Kiểm sát viên cần trao đổi và thống nhất với các thành viên trong Hội đồng khám nghiệm về việc giao cho gia đình nạn nhân hoặc chính quyền địa phương tiến hành các thủ tục mai táng tử thi; kiểm sát việc lập biên bản khám nghiệm tử thi để phát hiện những thiếu sót trong biên bản. Trước khi ký vào biên bản, phải so sánh nội dung biên bản với những gì mà Kiểm sát viên ghi chép được, hoặc nắm bắt được trong quá trình khám nghiệm. Nếu thấy còn thiếu phải yêu cầu bổ sung vào biên bản khám nghiệm tử thi.

- Sau khi tham gia kiểm sát việc khám nghiệm tử thi về, Kiểm sát viên ghi vào sổ khám nghiệm, đồng thời báo cáo Viện trưởng, Phó Viện trưởng hoặc Lãnh đạo đơn vị kiểm sát điều tra về kết quả khám nghiệm tử thi để có ý kiến chỉ đạo. Trường hợp việc khám nghiệm tử thi vi phạm quy định tại Điều 201, 202 BLTTHS, Kiểm sát viên trao đổi với Điều tra viên khắc phục vi phạm hoặc báo cáo Lãnh đạo ban hành văn bản yêu cầu CQĐT khắc phục kịp thời.

Nhìn chung, làm tốt công tác kiểm sát khám nghiệm tử thi sẽ giúp cho Kiểm sát viên đánh giá đúng bản chất vụ án, nguyên nhân gây tử vong, từ đó xác định có hay không có dấu hiệu tội phạm xảy ra để đề ra những yêu cầu điều tra có chất lượng… Bên cạnh đó, làm tốt công tác này sẽ giúp cho việc định hướng điều tra được chính xác, tránh được tình trạng oan, sai hoặc bỏ lọt tội phạm, từng bước tiến tới thực hiện tốt vai trò chỉ đạo điều tra của Kiểm sát viên, nhằm nâng cao vị thế của ngành./.

Ngô Thị Ngân Nguyệt - Phòng 8

Viện KSND thành phố Hà Nội