Giải pháp nâng cao chất lượng thực hành quyền công tố và kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố trên địa bàn thành phố Hà Nội

        Nhận thức vai trò và tầm quan trọng của công tác tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố đối với hoạt động đấu tranh, phòng chống tội phạm, Lãnh đạo Viện KSND thành phố Hà Nội tiếp tục tăng cường quán triệt việc thực hiện nghiêm túc Chỉ thị số 26-CT/TW ngày 09/11/2018 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với các cơ quan bảo vệ pháp luật trong công tác điều tra, xử lý các vụ án, vụ việc; Chỉ thị số 48-CT/TW ngày 22/10/2010 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, chống tội phạm trong tình hình mới ... gắn với công tác lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện công tác tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố trên địa bàn thành phố Hà Nội. Hàng năm, Lãnh đạo Viện KSND thành phố Hà Nội xác định công tác kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố là khâu công tác đột phá của ngành và tập trung đề ra nhiều giải pháp để nâng cao chất lượng trong công tác này; đảm bảo chống oan sai, bỏ lọt tội phạm. Kết quả như sau:

        Năm 2022, CQĐT đã thụ lý 25.346 tin; đã giải quyết 23.583 tin, tỷ lệ giải quyết đạt 93,1%(cao hơn 3,1% so với chỉ tiêu tại Nghị quyết số 96). Trong đó tập trung vào các tội phạm trộm cắp tài sản, lừa đảo qua Internet và mạng xã hội, lừa đảo thông qua các chương trình trúng thưởng hoặc thông qua hình thức nhận tiền đưa người đi lao động tại nước ngoài và xin việc vào các cơ quan Nhà nước. Bên cạnh đó, các vụ việc xâm phạm tình dục trẻ em cũng diễn biến phức tạp, dư luận xã hội quan tâm; những hành vi sai phạm khác trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng, quản lý tài sản công với phương thức thủ đoạn ngày càng tinh vi như trốn thuế, gian lận thương mại, sản xuất kinh doanh hành giả, hàng cấm.v.v…

        Tuy nhiên, khi thực hành quyền công tố, kiểm sát giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố còn gặp một số khó khăn, vướng mắc như sau:

        - Thứ nhất, việc áp dụng trong trường hợp căn cứ tạm đình chỉ giải quyết tố giác, tin báo theo quy định tại Điều 148 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 chưa bao quát hết các trường hợp diễn ra trong thực tiễn như: Người có đơn tố giác, người bị tố giác không hợp tác làm việc theo giấy triệu tập hoặc do đối tượng bỏ trốn, chưa xác định được đối tượng…

        - Thứ hai, vướng mắc trong việc vận dụng khoản 3 Điều 29 Bộ luật Hình sự trong giai đoạn giải quyết nguồn tin để ra quyết định không khởi tố vụ án hình sự đối với những vụ việc mà người thực hiện tội phạm nghiêm trọng do lỗi vô ý như trong những vụ tai nạn giao thông đường bộ mà gây thiệt hại về tính mạng, sức khỏe đã bồi thường khắc phục hậu quả, người bị hại không đề nghị truy cứu trách nhiệm hình sự.

        - Thứ ba, vướng mắc trong thủ tục tiêu hủy các đồ vật, tài liệu, vật chứng sau khi ra quyết định không khởi tố vụ án hình sự hoặc đình chỉ vụ án do hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự. Tại Thông tư liên tịch 01/2020 không quy định về việc xử lý vật chứng, đồ vật tài liệu khi giải quyết vụ án, vụ việc hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự. Do đó nhiều đơn vị thuộc Cơ quan điều tra vướng mắc trong thủ tục thành lập hội đồng tiêu hủy, thành phần hội đồng tiêu hủy, dẫn đến nhiều vụ việc chưa thực hiện được việc xử lý vật chứng.

        - Thứ tư, quá trình giải quyết nhiều vụ việc, Cơ quan điều tra có công văn yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp các tài liệu liên quan để phục vụ cho quá trình xác minh, giải quyết (như ngân hàng, các công ty viễn thông, nhà mạng...) và đã có văn bản đôn đốc nhưng không nhận được phản hồi. Hiện nay chưa có quy định nào cụ thể về thời hạn cơ quan, tổ chức phải cung cấp tài liệu, chứng cứ cho Cơ quan điều tra, dẫn đến việc tạm đình chỉ có thể bị kéo dài, ảnh hưởng đến tiến độ xác minh, giải quyết các vụ việc, vụ án.

        - Thứ năm, vụ việc có dấu hiệu cố ý gây thương tích hoặc vụ việc cần thiết phải xác định tỷ lệ thương tích của bị hại, Cơ quan điều tra đã ra quyết định trưng cầu giám định, nhưng bị hại từ chối giám định, đã ra quyết định dẫn giải nhưng bị hại kiên quyết không chấp hành. Tuy nhiên bị hại không rút đơn, vẫn tiếp tục đề nghị xử lý các đối tượng theo quy định pháp luật. Trường hợp này có thể ra quyết định không khởi tố vụ án được không?

        - Thứ sáu, mặc dù thời hạn giám định đã được quy định trong Bộ luật Tố tụng hình sự nhưng việc chậm, muộn có kết luận giám định thường xuyên diễn ra, gây ảnh hưởng đến tiến độ giải quyết vụ án, vụ việc. Chi phí giám định hiện nay trong nhiều trường hợp cũng chưa được quy định rõ ràng, như trường hợp giám định các trang tài liệu chứa nội dung tuyên truyền, chống phá Nhà nước trong các vụ án về tội phạm xâm phạm an ninh quốc gia chưa có quy định thống nhất về mức chi phí giám định dẫn đến công tác thanh toán, chi trả gặp nhiều khó khăn. Công tác giám định pháp y tâm thần kinh cũng bộc lộ nhiều vướng mắc như thời hạn ban hành kết luận, công tác thu thập tài liệu phục vụ giám định, kết luận giám định phản ánh chưa chính xác tình trạng bệnh của bị can, đối tượng.v.v...

        Để nâng cao chất lượng công tác kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố trên địa bàn thành phố Hà Nội, tôi đưa ra một số giải pháp như sau:

        - Thứ nhất, đề nghị Liên ngành Trung ương có văn bản hướng dẫn về việc mở rộng căn cứ tạm đình chỉ nguồn tin; việc áp dụng quy định tại khoản 3 Điều 29 Bộ luật Hình sự trong giai đoạn giải quyết nguồn tin; thủ tục tiêu hủy các đồ vật, tài liệu, vật chứng sau khi ra quyết định không khởi tố vụ án hình sự hoặc đình chỉ vụ án do hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự ...

         - Thứ hai, tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu các đơn vị trong việc nâng cao chất lượng tiếp nhận và giải quyết nguồn tin về tội phạm: Lãnh đạo đơn vị thường xuyên có nhiều biện pháp chỉ đạo, điều hành đổi mới, hiệu quả, trong đó phát huy vai trò, trách nhiệm người đứng đầu các đơn vị, gắn trách nhiệm của người đứng đầu với kết quả công tác của đơn vị. Đồng thời, Lãnh đạo đơn vị cần xác định tầm quan trọng của công tác này, là tiến trình mở đầu cho các hoạt động tố tụng tiếp theo. Do đó việc sâu sát trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành là yếu tố quan trọng giúp cho công tác giải quyết nguồn tin được thực hiện đúng quy định pháp luật và đạt được hiệu quả trên thực tế.

        - Thứ ba, tăng cường công tác phối hợp liên ngành: Lãnh đạo liên ngành cần nâng cao công tác chỉ đạo, điều hành trực tiếp đối với Điều tra viên, Kiểm sát viên và thường xuyên phối hợp tổ chức các cuộc họp rút kinh nghiệm uốn nắn kịp thời những hạn chế, thiếu sót, tồn tại. Định kỳ 1 tháng/ 01 lần tổ chức họp giao ban liên ngành, có sự tham gia của Lãnh đạo, Điều tra viên, Kiểm sát viên để kịp thời giải quyết các khó khăn, vướng mắc nhằm tạo điều kiện thuận lợi trong việc thực hiện các nhiệm vụ được giao.

        - Thứ tư, Viện kiểm sát phải thực hành quyền công tố sớm hơn, ngay từ giai đoạn kiểm sát việc phân loại, tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố: Theo đó, Viện kiểm sát cần tích cực tham gia kiểm sát đầy đủ các hoạt động khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi, phối hợp với Cơ quan điều tra trong việc phân loại thụ lý nguồn tin khi có đề nghị của Cơ quan điều tra. Xác định công tác chống oan, sai và bỏ lọt tội phạm là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của mỗi cán bộ, lãnh đạo quản lý và Kiểm sát viên. Đối với những vụ, việc phức tạp, đặc biệt nghiêm trọng, Lãnh đạo đơn vị phải trực tiếp tham gia chỉ đạo công tác kiểm sát việc giải quyết và kịp thời báo cáo với Lãnh đạo cấp trên để nắm và chỉ đạo.

        - Thứ năm, nâng cao chất lượng công tác giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố. Theo đó, mỗi Kiểm sát viên phải nắm chắc tiến độ giải quyết, kịp thời đề ra yêu cầu kiểm tra, xác minh; thực hiện triệt để việc lập biên bản đánh giá chứng cứ, thống nhất xử lý giữa Kiểm sát viên và Điều tra viên và trước khi kết thúc xác minh; kiên quyết không để xảy ra tình trạng bỏ lọt tội phạm và phải giải quyết vụ việc trên tinh thần quyết liệt đấu tranh phòng chống tội phạm. Nhưng đồng thời cũng phải đánh giá đúng bản chất của vụ việc, không hình sự hóa các quan hệ dân sự, không làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân.

        Đối với các tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố đang tạm đình chỉ giải quyết (đặc biệt là các vụ việc tạm đình chỉ vì lý do chờ kết quả trưng cầu giám định, định giá và chờ kết quả trả lời của cơ quan, tổ chức, cá nhân)... phải thường xuyên theo dõi, có văn bản yêu cầu Cơ quan điều tra thu thập ngay kết quả giám định, định giá … làm căn cứ phục hồi giải quyết dứt điểm nguồn tin, không để tình trạng tạm đình chỉ kéo dài mà không có hoạt động kiểm sát dẫn đến hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự.

        Các đơn vị tăng cường công tác tự đào tạo, bồi dưỡng đối với đội ngũ Kiểm sát viên, nhất là trong đấu tranh với các loại tội phạm sử dụng công nghệ cao, tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán, ngân hàng, bảo hiểm... là những lĩnh vực khó, đòi hỏi có sự đầu tư nghiên cứu, tìm hiểu sâu mới tạo thuận lợi cho quá trình kiểm tra, xác minh nguồn tin về tội phạm có hiệu quả trên thực tế.

        - Thứ sáu, nâng cao chất lượng thực hiện quyền yêu cầu, kiến nghị trong công tác kiểm sát việc giải quyết nguồn tin về tội phạm:

        Sau khi được phân công thụ lý, Kiểm sát viên phải ban hành đầy đủ các Yêu cầu kiểm tra, xác minh đối với 100% vụ việc theo đúng quy định tại khoản 2 Điều 159 Bộ luật Tố tụng hình sự và Điều 41, Quy chế 111/VKSTC ngày 17/4/2020 của Viện trưởng Viện KSND tối cao. Nội dung các Yêu cầu xác minh phải có chất lượng, đúng những vấn đề trọng tâm, tránh yêu cầu chung chung khiến Điều tra viên khó thực hiện. Các Yêu cầu xác minh phải được Lãnh đạo duyệt trước khi ban hành để đảm bảo thống nhất trong công tác chỉ đạo kiểm sát giải quyết vụ việc.

        Viện kiểm sát tăng cường thực hiện quyền kiến nghị đối với những vi phạm, tồn tại của Cơ quan điều tra cùng cấp. Đồng thời làm tốt công tác đánh giá, làm rõ nguyên nhân, điều kiện phát sinh vi phạm pháp luật để tham mưu cho cấp ủy Đảng và ban hành kiến nghị với chính quyền và cơ quan hữu quan để có các giải pháp phòng ngừa tội phạm và vi phạm pháp luật. Góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và giữ vững an ninh chính trị, an toàn xã hội trên địa bàn Thủ đô.

        - Thứ bảy, tiếp tục tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra nghiệp vụ: Tiếp tục thực hiện hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra nghiệp vụ đối với các đơn vị trực thuộc, để nhằm phát hiện sớm và khắc phục, xử lý kịp thời các trường hợp vi phạm pháp luật, vi phạm quy chế nghiệp vụ trong hoạt động giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố. Đồng thời thông qua đó, tham mưu cho Lãnh đạo có những giải pháp, hướng dẫn, chỉ đạo kịp thời cho các đơn vị tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc để nâng cao chất lượng trong khâu công tác này.

        Trên đây là một số giải pháp nâng cao chất lượng thực hành quyền công tố và kiểm sát việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố trên địa bàn thành phố Hà Nội. Rất mong nhận được sự trao đổi, bổ sung của các đồng nghiệp.

                                               Lê Thị Hồng Nhung – Phòng 2