Những nội dung mới của thông tư liên tịch số 01/2017 ngày 29/12/2017 về tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố

       Ngày 29/12/2017, liên ngành Bộ Công an – Bộ Quốc Phòng – Bộ Tài chính – Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn – Viện KSND tối cao đã ban hành Thông tư liên tịch số 01/2017 quy định việc phối hợp giữa các cơ quan có thẩm quyền trong việc thực hiện một số quy định của Bộ luật TTHS năm 2015 về tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố. Thông tư liên tịch số 01/2017 có hiệu lực kể từ ngày 01/3/2018 và thay thế thông tư liên tịch số 06/2013 ngày 02/8/2013.

       1. Những nội dung mới của thông tư liên tịch số 01/2017 ngày 29/12/2017

       1.1. Về kỹ thuật xây dựng văn bản

       - Thông tư đã bỏ việc nêu lại những khái niệm của Bộ luật TTHS về thế nào là tố giác, tin báo tội phạm và kiến nghị khởi tố, tập trung làm rõ một số khái niệm cần hiểu thống nhất như: thế nào là “vi phạm pháp luật nghiêm trọng” hoặc “dấu hiệu bỏ lọt tội phạm”…Một số quy định trong Bộ luật TTHS thông tư cũng không nêu lại (ví dụ: điểm d khoản 1 điều 5 của TTLT).

       - Một số cơ quan đơn vị thực tế trước đây đã thực hiện việc tiếp nhận và xác minh ban đầu tố giác tội phạm nhưng chưa được nêu cụ thể tại thông tư liên tịch số 06/2013 thì nay đã được quy định rõ là “đối tượng áp dụng” của thông tư liên tịch, cụ thể là: Công an xã, phường, thị trấn; Đồn Công an, Trạm Công an…Việc đưa các cơ quan này vào là đối tượng áp dụng của thông tư liên tịch sẽ cụ thể hơn, gắn trách nhiệm cao hơn của một số cơ quan gần với quần chúng nhân dân nhất, trực tiếp tiếp nhận nhiều nhất tố giác, tin báo về tội phạm và tiến hành một số hoạt xác minh ban đầu tố giác, tin báo về tội phạm.

       - Trong nội dung thông tư liên tịch số 01/2017 đã bỏ “Điều 7. Nhiệm vụ tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố” quy định tại thông tư liên tịch số 06/2013. Việc bỏ điều 7 là hợp lý, bởi vì trong nội dung các điều 4, điều 8 và các một số điều khác của thông tư liên tịch số 06/2013 trước đây và thông tư liên tịch số 01/2015 đều đã quy định các nội dung tại điều 7 của thông tư liên tịch số 06/2013.

       - Thông tư liên tịch số 01/2017 đã gộp điều 11 và 12 của thông tư liên tịch số 06/2013 thành “Điều 10. Thực hành quyền công tố, kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố”. Nội dung của điều 10 thông tư liên tịch số 01/2017 quy định các nhiệm vụ quyền hạn của Viện kiểm sát, Viện trưởng, Phó Viện trưởng, Kiểm sát viên, Kiểm tra viên theo quy định của các điều luật của Bộ luật TTHS năm 2015, không nêu lại nội dung điều luật của Bộ luật TTHS như điều 12 thông tư liên tịch số 06/2013.

       Theo ý kiến của chúng tôi, việc xây dựng thông tư liên tịch số 01/2017 khoa học hơn, nội dung các điều ngắn gọn nhưng dễ hiểu, dễ vận dụng đối với những “đối tượng điều chỉnh”.

       1.2. Về thủ tục tiếp nhận và giải quyết

       - Về thời gian phân loại sơ bộ và ra quyết định phân công:

       Tại khoản 1 điều 9 thông tư liên tịch số 06/2013 ngày 02/8/2013 quy định: “1. Sau khi tiếp nhận thông tin liên quan đến tội phạm, Cơ quan điều tra phải tiến hành phân loại, xác minh sơ bộ ban đầu. Nếu xác định thông tin đó là tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố, thuộc thẩm quyền giải quyết của cơ quan mình thì trong thời hạn 03 ngày làm việc, Thủ trưởng Cơ quan điều tra phải ra Quyết định phân công giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm hoặc kiến nghị khởi tố…”. Quy định này dẫn đến một số cơ quan tại một số địa phương hiểu rằng: trước khi ra quyết định phân công “có một thời gian” để Cơ quan điều tra phân loại, xác minh sơ bộ ban đầu và thời gian này là bao lâu thì không được quy định cụ thể trong thông tư liên tịch số 06/2013, do đó dễ dẫn đến vận dụng tùy tiện và hậu quả là việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố bị kéo dài.

       Điều 8 thông tư liên tịch số 01/2017 quy định cụ thể thời gian phân loại không quá 24 giờ đối với Cơ quan điều tra và Cơ quan được giao tiến hành một số hoạt động điều tra; thời gian xác minh sơ bộ của Công an phường, thị trấn, Đồn công an cũng không quá 24 giờ phải chuyển cho Cơ quan điều tra, đối với các xã ở vùng núi xa xôi, hẻo lánh, hải đảo… thời gian chuyển không quá 48 giờ kể từ khi tiếp nhận. Cụ thể nhất của việc sửa đổi là điều 9 thông tư liên tịch số 01/2017 đã bỏ quy định tại khoản 1 điều 9 thông tư liên tịch số 06/2013, không quy định về thời gian xác minh sơ bộ thông tin liên quan đến tội phạm và quy định trong thời hạn 3 ngày kể từ ngày nhận được tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố thuộc thẩm quyền giải quyết, Thủ trưởng Cơ quan điều tra phải ra quyết định phân công giải quyết (thụ lý tố giác, tin báo tội phạm và kiến nghị khởi tố).

       - Thông tư liên tịch số 01/2017 có một số thay đổi về nguyên tắc tiếp nhận tại điều 4 so với quy định tại điều 4 của thông tư liên tịch số 06/2013. Cụ thể: đề cao việc tôn trọng và bảo vệ quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức và cá nhân; quy định trách nhiệm của cơ quan có thẩm quyền trong việc giữ bí mật và bảo vệ tính mạng, sức khỏe, danh dự nhân phẩm của người tố giác, tin báo tội phạm và kiến nghị khởi tố cùng với người thân thích của họ khi bị đe dọa, thay cho quy định “trong trường hợp thấy cần thiết”.

       - Thông tư liên tịch số 01/2017 giải quyết được một số vướng mắc trong việc tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố có nội dung liên quan đến nhiều đơn vị có chức năng giải quyết trong một cơ quan điều tra hoặc vừa thuộc thẩm quyền giải quyết của Cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra và đồng thời có nội dung khác thuộc thẩm quyền giải quyết của Cơ quan điều tra; giải quyết được vướng mắc trong trường hợp tố giác tin báo tội phạm và kiến nghị khởi tố được gửi cùng một lúc đến nhiều cơ quan cùng có thẩm quyền giải quyết (điều 12).

       - Điều 114 Bộ luật TTHS năm 2013 và điều 162 Bộ luật TTHS năm 2015 quy định trách nhiệm của Cơ quan điều tra trong việc thực hiện yêu cầu, quyết định của Viện kiểm sát; điều 162 Bộ luật TTHS năm 2015 quy định trách nhiệm của Cơ quan điều tra và cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra trong việc thực hiện yêu cầu, quyết định của Viện kiểm sát trong việc khởi tố. Tuy nhiên nội dung quy định của cả hai điều luật đều không nêu về trách nhiệm thực hiện Yêu cầu kiểm tra xác minh tố giác tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố (nguồn tin về tội phạm), thông tư liên tịch số 06/2013 cũng không quy định nội dung này. Do đó trước ngày 1/3/2018, việc cơ quan điều tra không thực hiện đầy đủ yêu cầu kiểm tra xác minh của Viện kiểm sát thì căn cứ để Viện kiểm sát kiến nghị là không chặt chẽ.

       Tại điều 13 Thông tư liên tịch số 01/2017 đã bổ sung quy định quan trọng khắc phục được khó khăn trong công tác kiểm sát nêu trên. Cụ thể điều 13 quy định: cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra phải thực hiện yêu cầu, quyết định của Viện kiểm sát trong việc tiếp nhận, giải quyết và việc chuyển hồ sơ có liên quan đến việc thụ lý tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố cho Viện kiểm sát trong thời hạn 5 ngày kể từ ngày Viện kiểm sát có yêu cầu.

       - Thông tư liên tịch số 01/2017 có một số bổ sung sửa đổi khác như: việc thông báo hoạt động phục hồi giải quyết tin báo trong thời hạn 3 ngày cho Viện kiểm sát và cơ quan tổ chức, cá nhân đã tố giác, báo tin về tội phạm, kiến nghị khởi tố. Bổ sung điều 15 quy định về giải quyết yêu cầu, đề nghị của người tố giác, báo tin về tội phạm, người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố và người bị hại; điều 16 quy định về việc chuyển hồ sơ ra quyết định không khởi tố vụ án hình sự nhưng có dấu hiệu vi phạm hành chính để ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính.

       1.3. Về biểu mẫu và chế độ thông tin báo cáo.

       Do từng ngành đã có quy định về hệ thống biểu mẫu về hoạt động tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố nên Thông tư liên tịch số 01/2017 không quy định các biểu mẫu liên quan này. Quy định về chế độ thông tin, báo cáo việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố không còn được quy định trong Thông tư liên tịch số 01/2017.

       2. Một số ý kiến về Thông tư liên tịch số 01/2017 ngày 29/12/2017

       Sau khi nghiên cứu các quy định của thông tư liên tịch số 01/2017, chúng tôi nhận thấy có một số vướng mắc và có một số nội dung nên được quy định cụ thể hơn như:

       2.1. Tại điểm 1 điều 11 quy định “Thời hạn giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố không quá 20 ngày. Đối với tố giác, tin báo về tôi phạm, kiến nghị khởi tố có nhiều tình tiết phức tạp hoặc phải kiểm tra, xác minh tại nhiều địa điểm thì Thủ trưởng, Phó thủ trưởng…có quan đang thụ lý, giải quyết có thể kéo dài thời hạn giài quyết nhưng không quá 2 tháng kể từ ngày nhận được tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố thuộc thẩm quyền giải quyết.”.  Như vậy việc Thủ trưởng, Phó thủ trưởng…kéo dài thời hạn giải quyết bằng văn bản nào?

       2.2. Về hoạt động thực hành quyền công tố và kiểm sát việc giải quyết nguồn tin về tội phạm

       Tại điều 4 Bộ luật TTHS năm 2015 (Giải thích từ ngữ) có thuật ngữ Nguồn tin về tội phạm: “Nguồn tin về tội phạm gồm tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố của cơ quan, tổ chức, cá nhân, lời khai của người phạm tội tự thú và thông tin về tội phạm do cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng trực tiếp phát hiện.”.

       Điều 13 thông tư liên tịch số 01/2017 quy định: cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra phải thực hiện yêu cầu, quyết định của Viện kiểm sát trong việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố. Như vậy thông tư liên tịch không quy định trách nhiệm của cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra phải thực hiện yêu cầu, quyết định của Viện kiểm sát trong việc giải quyết các vụ việc do cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng trực tiếp phát hiện (do chưa khởi tố vụ án nên chưa thể ban hành Yêu cầu điều tra). Qua thực tế thực hành quyền công tố và kiểm sát giải quyết các trường hợp bắt, tạm giữ, có nhiều vụ việc Viện kiểm sát phải ban hành yêu cầu Cơ quan điều tra củng cố các tài liệu chứng cứ để làm căn cứ giải quyết và có trường hợp sau khi có kết quả xác minh thêm thì không đủ căn cứ để tạm giữ và khởi tố vụ án. Mẫu số 04/HS ban hành theo QĐ số 15/QĐ-VKSTC ngày 09/01/2018 của Viện KSND tối cao là văn bản “Yêu cầu kiểm tra xác minh nguồn tin về tội phạm”. Tuy nhiên hiện thông tư liên tịch mới quy định trách nhiệm của Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra phải thực hiện yêu cầu, quyết định của Viện kiểm sát trong việc tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố. Theo chúng tôi, cần quy định cụ thể cả việc các cơ quan này phải thực hiện yêu cầu quyết định của Viện kiểm sát trong việc giải quyết các vụ việc do cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng trực tiếp phát hiện thì sẽ đầy đủ, chặt chẽ hơn.

       - Đến nay Cơ quan CSĐT vẫn đang thực hiện việc gửi tình hình tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm đến Viện kiểm sát trước ngày 20 hàng tháng (thời điểm từ ngày 15 tháng trước đến ngày 16 hàng tháng). Tuy nhiên thông tư liên tịch số 01/2017 đã bỏ quy định này. Vì vậy chúng tôi đề nghị liên ngành trung ương sớm hướng dẫn để cấp dưới thuận lợi trong việc phối hợp báo cáo.

Nguyễn Ngọc Phong – Viện KSND huyện Phú Xuyên