Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Viện KSND trong kiểm sát quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam theo Luật thi hành tạm giữ, tạm giam năm 2015

Ngày 25/11/2015, tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XIII đã thông qua Luật thi hành tạm giữ, tạm giam và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2016. Luật thi hành tạm giữ, tạm giam gồm có 10 chương, 73 điều. Luật đã tháo gỡ những khó khăn, hạn chế, bất cập trong công tác quản lý giam, giữ, cũng như quyền của người bị tạm giữ, tạm giam mà Nghị định 89/1998/NĐ-CP ngày 07/11/1998 ban hành Quy chế về tạm giữ, tạm giam; Nghị định số 98/2002/NĐ-CP ngày 07/11/2002 sửa đổi, bổ sung một số điều của quy chế về tạm giữ, tạm giam ban hành kèm theo Nghị định số 89/1998; Nghị định số 09/NĐ - CP ngày 25/01/2011 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung chế độ ăn và khám, chữa bệnh đối với người bị tạm giữ, tạm giam và một số văn bản khác quy định về tạm giữ, tạm giam.

Chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của Viện kiểm sát nhân dân đã được Luật thi hành tạm giữ, tạm giam pháp điển hóa đầy đủ, cụ thể và bảo đảm sự thống nhất, đồng bộ với Hiến pháp năm 2013, Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân năm 2014, Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 và các văn bản hướng dẫn như Thông tư liên ngành số 02/TTLN ngày 06/9/1989 của Liên ngành Bộ Công an, VKSND tối cao về công tác giam, giữ, cải tạo và kiểm sát việc giam, giữ, cải tạo; Thông tư liên ngành số 01/2014/TTLT-VKSTC-BQP ngày 07/02/2014 giữa VKSND tối cao và Bộ Quốc phòng hướng dẫn thực hiện việc bắt, tạm giữ hình sự và kiểm sát việc bắt, tạm giữ hình sự tại các Đồn biên phòng. Theo đó quy định tại 15 Điều trong 03 Chương, bao gồm: Chương I-Những quy định chung (Điều 6); Chương VIII- Kiểm sát quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam (Điều 42, Điều 43); Chương IX- Khiếu nại, tố cáo và giải quyết khiếu nại, tố cáo … (Điều 46, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 59, 60 và Điều 61), Chương IX-Trách nhiệm trong quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam (Điều 65).

Qua nghiên cứu, chúng tôi thấy Luật đã quy định VKSND vừa có chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn trong kiểm sát quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam vừa có nhiệm vụ tiếp nhận, giải quyết khiếu nại, tố cáo trong quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam. Cụ thể:

Thứ nhất, Luật thi hành tạm giữ, tạm giam đã xây dựng điều luật riêng (Điều 6) quy định về chức năng kiểm sát hoạt động quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam: “VKSND kiểm sát việc tuân theo pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trong quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam theo quy định của Luật này, Luật tổ chức VKSND và Bộ luật tố tụng hình sự”.

Theo đó, khi kiểm sát quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam, Viện kiểm sát nhân dân có chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn sau đây (quy định tại điều 42):

“ 1. Viện kiểm sát nhân dân kiểm sát việc tuân theo pháp luật của cơ quan, người có thẩm quyền trong quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam.

  2. Khi kiểm sát quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam, Viện kiểm sát nhân dân có các nhiệm vụ, quyền hạn sau đây:

  a) Kiểm sát tại trại tạm giam, nhà tạm giữ, buồng tạm giữ; hỏi người bị tạm giữ, người bị tạm giam về việc tạm giữ, tạm giam;

  b) Kiểm sát hồ sơ tạm giữ, tạm giam;

  c) Yêu cầu Trưởng nhà tạm giữ, Giám thị trại tạm giam, Trưởng buồng tạm giữ Bộ đội Biên phòng tự kiểm tra việc tạm giữ, tạm giam và thông báo kết quả cho Viện kiểm sát; cung cấp hồ sơ, tài liệu có liên quan đến việc thi hành tạm giữ, tạm giam; thông báo tình hình thi hành tạm giữ, tạm giam; trả lời về quyết định, biện pháp hoặc việc làm vi phạm pháp luật trong việc tạm giữ, tạm giam;

  d) Quyết định trả tự do ngay cho người bị tạm giữ, người bị tạm giam không có căn cứ và trái pháp luật;

  đ) Kháng nghị, kiến nghị, yêu cầu cơ quan, người có thẩm quyền trong việc tạm giữ, tạm giam; đình chỉ việc thi hành, sửa đổi hoặc bãi bỏ quyết định có vi phạm pháp luật trong quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam, chấm dứt hành vi vi phạm pháp luật và yêu cầu xử lý người vi phạm pháp luật;

  e) Khởi tố hoặc yêu cầu Cơ quan điều tra khởi tố vụ án hình sự khi phát hiện vụ việc có dấu hiệu tội phạm trong quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam theo quy định của pháp luật;

  g) Giải quyết khiếu nại, tố cáo và thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khác trong kiểm sát quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam theo quy định của Luật này, Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân và Bộ luật tố tụng hình sự.”

Khi Viện kiểm sát nhân dân có yêu cầu, kiến nghị, kháng nghị, quyết định trong quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam thì Điều 43 Quy định: “Trưởng nhà tạm giữ, Giám thị trại tạm giam, Trưởng buồng tạm giữ Bộ đội biên phòng có trách nhiệm thực hiện yêu cầu, kiến nghị, kháng nghị, quyết định sau đây của Viện kiểm sát nhân dân trong quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam:

1. Yêu cầu cung cấp hồ sơ, tài liệu có liên quan đến quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam phải được thực hiện ngay; yêu cầu thông báo tình hình tạm giữ, tạm giam, yêu cầu trả lời về quyết định, biện pháp hoặc việc làm vi phạm pháp luật trong việc tạm giữ, tạm giam được thực hiện trong thời hạn 15 ngày; yêu cầu tự kiểm tra việc tạm giữ, tạm giam và thông báo kết quả cho Viện kiểm sát nhân dân được thực hiện trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được yêu cầu;

2. Quyết định quy định tại điểm d khoản 2 Điều 42 của Luật này phải được thi hành ngay; nếu không nhất trí với quyết định đó thì vẫn phải thi hành, nhưng có quyền khiếu nại lên Viện kiểm sát nhân dân cấp trên có thẩm quyền. Trong thời hạn 10 ngày kể từ ngày nhận được khiếu nại, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp trên phải giải quyết;

3. Kháng nghị quy định tại điểm đ khoản 2 Điều 42 của Luật này phải được giải quyết trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày nhận được kháng nghị; nếu không nhất trí với kháng nghị thì có quyền khiếu nại lên Viện kiểm sát nhân dân cấp trên có thẩm quyền; Viện kiểm sát nhân dân cấp trên phải giải quyết trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày nhận được khiếu nại; quyết định của Viện kiểm sát nhân dân cấp trên là quyết định có hiệu lực pháp luật;

4. Kiến nghị quy định tại điểm đ khoản 2 Điều 42 của Luật này phải được xem xét, giải quyết, trả lời cho Viện kiểm sát nhân dân trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được kiến nghị”.

Việc quy định cụ thể trách nhiệm của những người có thẩm quyền trong công tác quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam trong việc thực hiện các yêu cầu, kiến nghị, kháng nghị, quyết định của Viện kiểm sát nhân dân là điều kiện cụ thể, rõ ràng để VKSND thực hiện tốt chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong công tác quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam.

 Thứ hai, Luật thi hành tạm giữ, tạm giam còn quy định rất rõ ràng, cụ thể về nhiệm vụ, quyền hạn của VKSND trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tạm giữ, tạm giam. Đây là sự pháp điển hóa quy định về khiếu nại, tố cáo và giải quyết khiếu nại, tố cáo đã được Luật thi hành tạm giữ, tạm giam xây dựng theo tinh thần của Hiến pháp 2013 và đồng bộ với Luật tổ chức VKSND năm 2014. Trong đó, quy định VKSND là cơ quan duy nhất có trách nhiệm giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tạm giữ, tạm giam.

Tại Chương IX, Luật thi hành tạm giữ, tạm giam quy định về khiếu nại, tố cáo và giải quyết khiếu nại, tố cáo trong quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam, trong đó có 11 Điều (Điều 46, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 59, 60 và Điều 61) liên quan trực tiếp đến nhiệm vụ, quyền hạn của VKSND trong việc giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tạm giữ, tạm giam và 07 Điều (Điều 44, 45, 47, 48, 56, 57 và Điều 58) liên quan đến quyền và nghĩa vụ của người khiếu nại, tố cáo; những trường hợp khiếu nại không được thụ lý giải quyết; trách nhiệm của cơ quan có thẩm quyền trong trong việc chuyển tố cáo cho Viện kiểm sát cùng cấp …; Các quy định cụ thể liên quan trực tiếp đến nhiệm vụ, quyền hạn của VKSND như sau:

  + Về thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cao:

- Về khiếu nại: Tại Khoản 1 Điều 46 quy định: “ Viện trưởng VKSND cấp huyện, Viện trưởng VKSND cấp tỉnh, Viện trưởng VKSQS khu vực, Viện trưởng VKSQS quân khu và tương đương giải quyết khiếu nại đối với quyết định, hành vi trái pháp luật trong quản lý, thi hành tạm giữ, tạm giam của cơ quan, người có thẩm quyền thuộc trách nhiệm kiểm sát của mình. Viện trưởng Viện kiểm sát cấp trên có thẩm quyền giải quyết khiếu nại đối với việc giải quyết khiếu nại của Viện trưởng Viện kiểm sát cấp dưới; quyết định giải quyết khiếu nại của Viện trưởng Viện kiểm sát cấp trên là quyết định có hiệu lực pháp luật”.

- Về tố cáo: Điều 60 quy định: “ (1) Thẩm quyền, thủ tục giải quyết tố cáo của Viện kiểm sát được thực hiện theo quy định tại khoản 4 Điều 23 Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân: “Viện trưởng Viện kiểm sát có thẩm quyền giải quyết tố cáo đối với hành vi vi phạm pháp luật trong việc tạm giữ, tạm giam của người có thẩm quyền thuộc trách nhiệm kiểm sát của mình.

Trường hợp hết thời hạn pháp luật quy định mà tố cáo không được giải quyết thì Viện trưởng Viện kiểm sát cấp trên có thẩm quyền giải quyết tố cáo; kết luận nội dung tố cáo của Viện trưởng Viện kiểm sát cấp trên là kết luận cuối cùng” và Điều 29 Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân: “ 2. Viện kiểm sát nhân dân có thẩm quyền giải quyết các tố cáo sau đây:

a) Tố cáo hành vi vi phạm pháp luật của người có thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân trong hoạt động thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp;

b) Tố cáo hành vi vi phạm pháp luật trong hoạt động của người có thẩm quyền tiến hành một số hoạt động điều tra;

c) Tố cáo hành vi vi phạm pháp luật của người có thẩm quyền trong việc bắt, tạm giữ, tạm giam;

d) Tố cáo hành vi vi phạm pháp luật của người được giao quản lý, giáo dục phạm nhân;

đ) Tố cáo khác theo quy định của pháp luật”.

(2) Thời hạn giải quyết tố cáo là 60 ngày kể từ ngày thụ lý; đối với vụ việc phức tạp thì thời hạn giải quyết tố cáo có thể dài hơn, nhưng không quá 90 ngày. (3) Tố cáo về hành vi vi phạm pháp luật có dấu hiệu tội phạm được giải quyết theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự.                             

+ Về nhiệm vụ, quyền hạn của VKSND khi giải quyết khiếu nại và trách nhiệm của người có thẩm quyền giải quyết tố cáo:

- Về khiếu nại: Điều 49 quy định: “(1) Tiếp nhận, giải quyết khiếu nại đối với quyết định, hành vi bị khiếu nại. (2) Yêu cầu người khiếu nại, người bị khiếu nại giải trình, cung cấp thông tin, tài liệu liên quan đến việc khiếu nại. (3) Thông báo bằng văn bản về việc thụ lý khiếu nại và gửi quyết định giải quyết cho người khiếu nại và người bị khiếu nại. (4) Chịu trách nhiệm trước pháp luật về việc giải quyết khiếu nại của mình.

­- Về trách nhiệm của người có thẩm quyền giải quyết tố cáo: Điều 61 quy định: (1) Tiếp nhận và giải quyết kịp thời, đúng pháp luật; xử lý nghiêm minh người vi phạm; áp dụng biện pháp cần thiết nhằm ngăn chặn thiệt hại có thể xảy ra; bảo đảm cho quyết định giải quyết được thi hành nghiêm chỉnh và chịu trách nhiệm trước pháp luật về quyết định của mình. (2) Người có thẩm quyền giải quyết tố cáo mà không giải quyết, thiếu trách nhiệm trong việc giải quyết hoặc giải quyết trái pháp luật thì tuỳ tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật (quy định tại Điều 61).

Luật thi hành tạm giữ, tạm giam cũng quy định cụ thể về: Thời hạn giải quyết; Hồ sơ giải quyết; Trình tự giải quyết và nội dung quyết định giải quyết khiếu nại tố cáo… của VKSND tại Điều 50, 51, 52, 53, 54, 55 và Điều 59.

Với những quy định cụ thể về nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan nhà nước trong công tác quản lý giam, giữ nói chung và chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Viện KSND nói riêng trong Luật thi hành tạm giữ, tạm giam, sẽ bảo đảm tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tạm giữ, người bị tạm giam, giúp cho các cơ quan nhà nước nhận thức đúng về vị trí, vai trò của công tác quản lý tạm giữ, tạm giam và chức năng, nhiệm vụ, trách nhiệm của mình góp phần bảo đảm an ninh, trật tự an toàn xã hội, góp phần đấu tranh phòng, chống tội phạm, và phát triển kinh tế, xã hội của đất nước, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp, cải cách hành chính trong tình hình mới.

                                                                                                                          Mạnh Toàn-Văn phòng tổng hợp