Một số giải pháp, kiến nghị hạn chế tình trạng bản án, quyết định Dân sự, Hôn nhân gia đình bị hủy, sửa có trách nhiệm của Viện kiểm sát

Hoàng Hà Bích Diệp / 16 Tháng Năm 2024

Thực hiện Chỉ thị số 05/CT-VKSTC ngày 18/10/2022 của Viện trưởng Viện KSND tối cao về việc thực hiện các biện pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác kiểm sát việc giải quyết vụ án hành chính, vụ việc dân sự và những việc khác theo quy định của pháp luật, thông qua việc xây dựng chuyên đề tổng hợp rút kinh nghiệm các bản án, quyết định dân sự, hôn nhân và gia đình bị Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội hủy, sửa có trách nhiệm của Viện KSND thành phố Hà Nội trong năm 2023, Viện kiểm sát hai cấp thành phố Hà Nội đã tham khảo, vận dụng những kinh nghiệm hay, những kỹ năng, thao tác nghiệp vụ có tính chuyên sâu để thực hiện tốt hơn nhiệm vụ của cấp mình, góp phần quan trọng để thực hiện có hiệu quả chức năng, nhiệm vụ của Ngành trong quá trình kiểm sát việc giải quyết các vụ án, vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình.

Sau đây, bài báo xin đi vào đề xuất một số giải pháp, kiến nghị nhằm hạn chế tình trạng bản án, quyết định dân sự, hôn nhân gia đình bị hủy, sửa có trách nhiệm của Viện kiểm sát

1. Giải pháp

1.1. Đổi mới công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành, tăng cường công tác kiểm tra của Viện KSND thành phố đối với các đơn vị VKS cấp huyện.

- Viện KSND thành phố Hà Nội tiếp tục xác định công tác kiểm sát giải quyết các vụ việc dân sự là nhiệm vụ trọng tâm; chú trọng công tác thanh tra, kiểm tra, đánh giá việc xây dựng báo cáo đề xuất, phát biểu của Kiểm sát viên, lập hồ sơ kiểm sát. Hàng năm cần tổ chức kiểm tra chuyên sâu đối với công tác kiểm sát dân sự, đưa từng nội dung trên vào kiểm tra đột xuất hoặc kiểm tra nghiệp vụ theo chuyên đề. Tăng cường số lượng, chất lượng việc tổ chức các phiên tòa dân sự trực tuyến để nâng cao trình độ nghiệp vụ của KSV 2 cấp.

- Tăng cường công tác sơ kết, tổng kết, tập huấn chuyên sâu, hướng dẫn, giải đáp vướng mắc về nghiệp vụ và pháp luật cho VKS cấp huyện. VKS thành phố thực hiện tốt công tác hướng dẫn nghiệp vụ và trả lời thỉnh thị, ban hành thông báo rút kinh nghiệm đối với các vụ án có thiếu sót vi phạm để VKS cấp dưới rút ra được những vấn đề cần khắc phục trong quản lý, chỉ đạo điều hành và hoạt động nghiệp vụ, phổ biến những cách làm hay, sáng tạo.

- Viện trưởng Viện KSND cấp huyện phải trực tiếp phụ trách khâu công tác kiểm sát giải quyết án dân sự, đồng thời chịu trách nhiệm trước Viện trưởng Viện KSND thành phố nếu xảy ra án hủy có trách nhiệm của VKS. Kiên quyết kháng nghị bản án, quyết định có vi phạm nghiêm trọng. Chủ động báo cáo VKS thành phố những vụ việc phức tạp, có tầm ảnh hưởng lớn, có quan điểm khác nhau giữa các Ngành, có sự chỉ đạo của cấp ủy địa phương; thực hiện nghiêm túc nguyên tắc tập trung thống nhất lãnh đạo trong Ngành đối với những vấn đề đã được Viện KSND cấp trên chỉ đạo, hướng dẫn.

1.2. Giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ Kiểm sát viên, công chức

Thực hiện công tác cán bộ theo tinh thần Nghị quyết số 40-NQ/BCSĐ của Ban cán sự đảng Viện KSND tối cao và Chỉ thị số 05/CT-VKSTC ngày 18/10/2022 của Viện KSND tối cao, Nghị quyết số 05-NQ/BCSĐ ngày 05/01/2024 của Ban cán sự Đảng Viện KSND thành phố Hà Nội: Lựa chọn, bố trí, đào tạo, tự đào tạo đội ngũ Kiểm sát viên có bản lĩnh, giỏi chuyên môn, nghiệp vụ đảm nhiệm khâu công tác này. Có kế hoạch xây dựng đội ngũ công chức đảm bảo đáp ứng được yêu cầu công việc, ổn định, có tính kể thừa. Có chính sách khích lệ động viên thông qua việc quy hoạch, tạo điều kiện học tập, bổ nhiệm, bố trí chức vụ lãnh đạo quản lý đối với đội ngũ cán bộ, KSV thực hiện nhiệm vụ nhằm xây dựng đội ngũ cán bộ chuyên môn nghiệp vụ giỏi trong khâu công tác này.

1.3. Tăng cường mối quan hệ phối hợp công tác giữa VKS các cấp, giữa VKS với Tòa án và các cơ quan hữu quan

Viện KSND thành phố Hà Nội tăng cường công tác kiểm tra, tập huấn, trả lời thỉnh thị, hướng dẫn giải đáp để kịp thời tháo gỡ những vướng mắc, bất cập trong kiểm sát việc giải quyết án. VKS cấp huyện tranh thủ sự chỉ đạo , báo cáo thỉnh thị nghiệp vụ, gửi bản án, quyết định đúng hạn để hạn chế án hủy, sửa có trách nhiệm của VKS.

2. Kiến nghị

2.1. Kiến nghị Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội

* Về hoàn thiện quy định của pháp luật:

- Sửa đổi, bổ sung hoàn thiện các quy định của Bộ luật Dân sự và sớm ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Đất đai, Luật Nhà ở, pháp luật về Bồi thường thiệt hại... để khắc phục những hạn chế, thiếu sót, vướng mắc, bất cập trong thực tiễn thi hành, bảo đảm hệ thống pháp luật đầy đủ, rõ ràng và đồng bộ, tạo hành lang pháp lý cho các cơ quan tư pháp áp dụng thống nhất, minh bạch.

- Sửa đổi, bổ sung Bộ luật Tố tụng dân sự theo hướng tăng cường vai trò và trách nhiệm của VKS và Kiểm sát viên; bảo đảm cho Viện kiểm sát thực hiện có hiệu quả chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật như tăng thẩm quyền cho Viện kiểm sát trong quá trình tham gia giải quyết vụ việc, tiếp cận hồ sơ, tài liệu, chứng cứ:

- Quy định thời hạn chuẩn bị xét xử vụ việc dân sự theo hướng phân loại thời hạn theo từng loại vụ, việc (dân sự, hôn nhân và gia đình); tăng thời hạn nghiên cứu hồ sơ cho VKS cùng cấp đối với các vụ việc phức tạp.

- Viện kiểm sát cần phải tham gia tất cả các phiên tòa, phiên họp sơ thẩm (sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 21 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015), bổ sung quy định hoãn phiên toà trong trường hợp Kiểm sát viên được phân công tham gia phiên toà, phiên họp vắng mặt có lý do chính đáng (quy định tại khoản 1 Điều 232, khoản 1 Điều 296, khoản 1 Điều 367 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015);

- Cần quy định cụ thể về việc Tòa án phải gửi các tài liệu, chứng cứ kèm theo Thông báo thụ lý; Thông báo trả lại đơn khởi kiện; quyết định tạm đình chỉ, đình chỉ vụ, việc, các Quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự; các quyết định giải quyết khiếu nại, tố cáo cho Viện kiểm sát cùng cấp để kiểm sát các thông báo, quyết định của Tòa án theo đúng quy định;

- Bổ sung, trong thời hạn Viện kiểm sát nghiên cứu hồ sơ, nếu phát hiện trong hồ sơ còn thiếu một số tài liệu, chứng cứ chưa đủ làm căn cứ cho việc giải quyết vụ án một cách khách quan, toàn diện thì Viện kiểm sát có thể yêu cầu Toà án ra Quyết định gia hạn thời hạn xét xử để Toà án bổ sung các tài liệu, chứng cứ. Nếu Tòa án không thực hiện việc bổ sung, thu thập chứng cứ thì phải có văn bản trả lời;

- Viện kiểm sát được trực tiếp tham gia hoạt động xem xét, thẩm định tại chỗ của Tòa án (bổ sung quy định tại Điều 101 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015);

- Bổ sung các quy định cụ thể, phù hợp liên quan đến thu thập, lưu trữ, sử dụng nguồn chứng cứ, chứng cứ là dữ liệu điện tử; quy định cụ thể hơn về thụ lý, xử lý đơn khởi kiện qua thư điện tử; bổ sung quy định về xét xử trực tuyến. Ngoài ra, cần tổng kết thực tiễn, nghiên cứu giao cho các đơn vị chuyên ngành ngoài Nhà nước thực hiện thủ tục xem xét, thẩm định tại chỗ theo quyết định của Tòa án, đảm bảo sao cho giải quyết được hai mục đích, một là giảm tải phần việc, thời gian thu thập chứng cứ của Tòa án, hai là đảm bảo kết quả xem xét, thẩm định tại chỗ phải sát, phải đúng thực tế, đáp ứng được đường lối giải quyết, xét xử vụ án;

- Quy định rõ Viện kiểm sát cũng được thực hiện đầy đủ các biện pháp thu thập tài liệu, chứng cứ như Tòa án được quy định tại khoản 2, 3, 4 Điều 97 và các điều từ Điều 98 đến Điều 106 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 để phục vụ việc kháng nghị.

Bổ sung quy định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại của cá nhân, tổ chức có nghĩa vụ cung cấp thông tin chứng cứ mà không cung cấp đúng thời hạn quy định hoặc cung cấp không đầy đủ thông tin, tài liệu, chứng cứ làm cho kết quả xét xử không đúng pháp luật, gây thiệt hại cho cá nhân, tổ chức khác theo Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước;

- Sửa quy định về thời hạn gửi bản phát biểu của Kiểm sát viên là 03 ngày sau khi kết thúc phiên tòa (quy định tại Điều 262, Điều 306, Điều 375, Điều 341 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015);

- Bổ sung các quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự về phần giải quyết vụ việc dân sự trong trường hợp chưa có điều luật áp dụng, phải được bổ sung theo hướng quy định rõ cơ sở, nội hàm, phạm vi, căn cứ xác định án lệ, tập quán làm cơ sở giải quyết tranh chấp; nguyên tắc áp dụng tương tự pháp luật, phạm vi những quy định pháp luật được phép sử dụng làm pháp luật tương tự khi giải quyết tranh chấp; quy định cụ thể hơn về cơ sở, điều kiện để xác định lẽ công bằng được dùng làm căn cứ khi giải quyết tranh chấp.

2.2. Kiến nghị đối với Viện kiểm sát nhân dân tối cao

- Phối hợp với TAND tối cao nghiên cứu sửa đổi Thông tư liên tịch số 02/2016/TTLT-VKSTC-TANDTC ngày 31/8/2016 quy định việc phối hợp giữa Viện KSND và TAND trong việc thi hành một số quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự; Thông tư liên tịch số 03/2016/TTLT-VKSTC-TANDTC ngày 31/8/2016 quy định việc phối hợp giữa Viện KSND và TAND trong việc thi hành một số quy định của Luật Tố tụng hành chính cho phù hợp với thực tiễn. Tiếp tục ban hành các văn bản hướng dẫn kỹ năng kiểm sát việc giải quyết các loại án cụ thể và về thao tác nghiệp vụ.

- Phối hợp với TAND tối cao trong việc hướng dẫn áp dụng pháp luật, ban hành án lệ, giải đáp vướng mắc về nghiệp vụ để bảo đảm nhận thức thống nhất; đề ra giải pháp để khắc phục tình trạng Tòa án tiếp tục tái vi phạm sau khi VKS đã ban hành kiến nghị khắc phục vi phạm (phổ biến là chậm chuyển bản án, quyết định, hồ sơ cho VKS...).

- Nghiên cứu sửa đổi một số chỉ tiêu nghiệp vụ quy định tại Quyết định số 139/QĐ-VKSTC ngày 29/4/2020 của Viện trưởng Viện KSND tối cao để phù hợp với thực tiễn như: về công tác kháng nghị; chỉ tiêu án hủy có trách nhiệm của VKS; Chỉ tiêu về phiên tòa rút kinh nghiệm.

- Viện KSND tối cao mở lớp tập huấn theo từng chuyên đề, vừa có tính lý luận, vừa mang tính thực tiễn, phù hợp với từng đối tượng. Thường xuyên sơ kết, tổng kết rút kinh nghiệm, chú trọng hướng dẫn nghiệp vụ chuyên sâu, giải đáp các khó khăn, vướng mắc, thông báo các bản án, quyết định bị cấp phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm hủy. Biểu dương, khen thưởng đối với các VKS địa phương làm tốt trong công tác kiểm sát giải quyết các vụ việc dân sự, về hoạt động kháng nghị, kiến nghị…để nhân rộng điển hình tiên tiến trong Ngành. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, chỉ đạo và liên thông trong Ngành để đáp ứng khối lượng công việc ngày càng tăng, phức tạp hiện nay.

Nguyễn Thị Hà Phương – Phòng 9