Một số giải pháp để triển khai thực hiện quy định về ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử vụ án hình sự

        1. Thực tiễn công tác ghi âm, ghi hình có âm thanh trong hoạt động tố tụng hình sự

        Thực hiện quy định của Bộ luật tố tụng Hình sự về ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh việc hỏi cung bị can, lấy lời khai người đại diện theo pháp luật của pháp nhân thương mại phạm tội trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử; ngày 01/02/2018, liên ngành Bộ Công an, Viện KSND tối cao, Tòa án nhân dân tối cao và Bộ Quốc phòng đã ban hành Thông tư liên tịch số 03/2018/TTLT-BCA-VKSNDTC-TANDTC-BQP hướng dẫn về trình tự, thủ tục thực hiện ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh; sử dụng, bảo quản, lưu trữ kết quả ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử. Tiếp đó, ngày 21/7/2020, Viện trưởng Viện KSND tối cao ký Quyết định số 264/QĐ-VKSTC ban hành Quy trình tạm thời Kiểm sát việc ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh của cơ quan có thẩm quyền điều tra; trực tiếp ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh khi hỏi cung bị can, lấy lời khai trong các giai đoạn khởi tố, điều tra, truy tố.

        Việc ghi âm, ghi hình nhằm hạn chế được bức cung, nhục hình, oan sai và những sai phạm có thể xảy ra trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử; đảm bảo sự minh bạch, quyền công dân, con người trong hoạt động tố tụng hình sự để từ đó việc giải quyết vụ án được khách quan. Tuy nhiên, qua thực tiễn thực hiện Bộ luật tố tụng Hình sự và Thông tư liên tịch số 03/2018/TTLT-BCA-VKSNDTC-TANDTC-BQP; nhận thấy có một số khó khăn như sau:

        Thứ nhất, mặc dù hiện nay hầu hết các buồng hỏi cung đều đã được trang bị thiết bị ghi âm, ghi hình có âm thanh nhằm đáp ứng việc đấu tranh tội phạm trong tình hình mới. Nhưng, hiện nay không có cán bộ được đào tạo hoặc có trình độ chuyên môn kỹ thuật và sử dụng thành thạo các phương tiện, thiết bị kỹ thuật ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh, có trách nhiệm quản lý hệ thống phương tiện, thiết bị kỹ thuật sử dụng để ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh và bảo quản, lưu trữ kết quả dữ liệu ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh. Do vậy, thực tế hầu hết các buổi lấy lời khai có ghi âm, ghi hình thường bị gián đoạn do lỗi về kỹ thuật, nhiều trường hợp phải tiến hành ghi âm, ghi hình lại, nhưng vì nguyên tắc bảo mật tài liệu, chứng cứ trong quá trình điều tra nên Cơ quan điều tra không thể thuê cán bộ kỹ thuật là người ngành ngoài hoặc cán bộ hợp đồng thời vụ để thực hiện công tác này. Đây là nguyên nhân dẫn đến các cán bộ, Điều tra viên có tâm lý ngại thực hiện việc ghi âm, ghi hình hoặc việc ghi âm, ghi hình có chất lượng không cao, không đảm bảo, việc bảo quản dữ liệu (thường là sao chép ra đĩa CD, VCD) không đảm bảo, hay bị lỗi… dẫn đến nhiều trường hợp Luật sư, bị can, bị cáo và những người tham gia tố tụng có nghi ngờ về tính khách quan của chứng cứ. 

        Thứ hai, khó khăn về nguồn kinh phí xây dựng, cải tạo, mua thiết bị ghi âm, ghi hình, ứng dụng bảo quản, sao lưu dữ liệu… để thực hiện việc ghi âm, ghi hình có âm thanh trong các giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử vì hầu hết các nguồn kinh phí từ nguồn tiết kiệm và chủ yếu là từ nguồn hỗ trợ của Ủy ban nhân dân.

        2. Một số giải pháp để khắc phục khó khăn nhằm thực hiện tốt quy định của Bộ luật tố tụng hình sự và Thông tư liên tịch số 03/2018 về ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh 

        Thứ nhất, tiếp tục tổ chức cho cán bộ điều tra, điều tra viên, kiểm tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán học tập, nghiên cứu nắm chắc các quy định về ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh; việc sử dụng, bảo quản, lưu trữ kết quả ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh trong quá trình điều tra, truy tố và xét xử.

        Thứ hai, tiến hành khảo sát có hệ thống về trình độ công nghệ thông tin của đội ngũ cán bộ công chức làm công tác giải quyết án hình sự; trên cơ sở đó tổ chức đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng về công nghệ thông tin, đáp ứng chuẩn cán bộ chuyên môn để họ có thể vừa thực hiện tốt nhiệm vụ được giao, lại đảm bảo tính bảo mật của vụ án hình sự.

        Thứ ba, tranh thủ nguồn lực, khẩn trương cải tạo, xây mới các phòng ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh tại trụ sở đơn vị, trang cấp thiết bị kỹ thuật phù hợp yêu cầu, để thực hiện kịp thời quy định về ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh; tranh thủ sự chỉ đạo của Cấp ủy, hỗ trợ kinh phí của chính quyền địa phương cho công tác điều tra, truy tố, xét xử.

Phạm Thu Phương Anh - Phòng 2