Đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc là biện pháp xử lý hành chính áp dụng đối với người có hành vi vi phạm quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính để chữa bệnh, lao động, học văn hóa, học nghề dưới sự quản lý của cơ sở cai nghiện bắt buộc.

        Thông qua công tác kiểm sát việc áp dụng biện pháp xử lý hành chính (XLHC) đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc (CNBB) trong thời gian qua, Viện KSND quận Hoàng Mai nhận thấy:

        Trong thời điểm từ ngày 01/12/2023 đến 31/10/2024 (11 tháng) Tòa án nhân dân quận Hoàng Mai đã xem xét, quyết định áp dụng biện pháp XLHC đưa vào cơ sở CNBB đối với 96 việc/96 người. So với cùng kỳ năm 2023 tăng 33 việc/33 người (tăng 34,4%). Nhìn chung công tác lập hồ sơ áp dụng biện pháp XLHC của Công an quận Hoàng Mai đã được quan tâm, chú trọng hơn, nên trong năm 2023, 2024 số lượng người được đưa vào cơ sở CNBB tăng lên đáng kể (Năm 2022: 57 người; Năm 2023: 67 người; 11 tháng năm 2024: 96 người) thời hạn giải quyết hồ sơ đã nhanh chóng, kịp thời hơn so với những năm trước đây.

        Tuy nhiên, vẫn còn 10 việc/10 người Công an các phường chưa kịp thời xác minh, thu thập tài liệu dẫn đến việc giải quyết các hồ sơ CNBB còn quá chậm chưa đảm bảo đúng nguyên tắc quy định tại điểm b khoản 1 Điều 3 Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 (Luật XLVPHC), chiếm tỉ lệ 10,41% (10/96 việc). Đồng thời hầu hết các hồ sơ thuộc trường hợp này còn thiếu tài liệu về nhân thân đối tượng, hay chưa thể hiện tần suất sử dụng ma tuý hoặc ghi không đầy đủ các thông tin cần thiết….

        Theo quy định tại điểm d khoản 2 Điều 6 Luật XLVPHC năm 2012 thì “Thời hiệu áp dụng biện pháp đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc là 03 tháng, kể từ ngày cá nhân thực hiện lần cuối hành vi vi phạm quy định tại khoản 1 Điều 96 của Luật này”. Theo quy định tại Điều 8 Pháp lệnh trình tự, thủ tục xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp XLHC tại Tòa án nhân dân (Pháp lệnh số 03/2022/VBTVQH15) của Uỷ ban thường vụ Quốc hội thì “Trong thời hạn 15 ngày kể từ ngày Toà án thụ lý hồ sơ đề nghị áp dụng biện pháp xử lý hành chính (sau đây gọi là hồ sơ đề nghị), Toà án phải ra một trong các quyết định quy định tại điểm k khoản 3 Điều 21 của Pháp lệnh này; đối với vụ việc cần có thời gian kiểm tra, đánh giá, tham khảo ý kiến của các cơ quan chuyên môn hoặc các vụ việc phức tạp khác thì thời hạn này có thể kéo dài nhưng không quá 30 ngày”. Theo quy định tại các điều 40, 41, 42, 43 Nghị định 116/2021/NĐ-CP ngày 21/12/2021 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật phòng, chống ma tuý, Luật xử lý vi phạm hành chính về cai nghiện ma tuý và quản lý sau cai nghiện ma tuý thì tổng thời gian lập hồ sơ, chuyển hồ sơ đề nghị của Cơ quan Công an và Phòng lao động, thương binh và xã hội đến Tòa án nhân dân là 15 ngày làm việc. Theo đó Cơ quan Công an tối đa có 11 ngày làm việc (kể cả 02 ngày bổ sung hồ sơ) và Phòng lao động, thương binh và xã hội có 04 ngày làm việc để lập, chuyển hồ sơ. Thông tư số 05/2018/TT-BCA ngày 07/2/2018 của Bộ Công An quy định việc thu thập, tài liệu, lập hồ sơ đề nghị áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc cũng quy định một số mốc thời gian trong việc lập hồ sơ của Cơ quan Công an trong công tác này.

        Như vậy, theo quy định của pháp luật thời hiệu áp dụng biện pháp XLHC đưa vào cơ sở CNBB là 03 tháng kể từ ngày người nghiện ma tuý từ 18 tuổi trở lên hoặc người từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi đã bị áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn mà còn nghiện hoặc chưa áp dụng biện pháp này nhưng có nơi cư trú ổn định có hành vi sử dụng trái phép chất ma tuý lần cuối cùng. Theo các quy định pháp luật nêu trên thì chậm nhất là 30 ngày trước ngày hết thời hiệu áp dụng biện pháp hành chính đưa vào cơ sở CNBB thì Phòng lao động, thương binh và xã hội phải chuyển hồ sơ đề nghị đến Tòa án nhân dân cùng cấp.

        Tuy nhiên, qua công tác kiểm sát thấy còn nhiều hồ sơ Công an các phường trên địa bàn quận Hoàng Mai chuyển đến Phòng lao động, thương binh và xã hội quận không đúng thời hạn hoặc chưa đầy đủ dẫn đến Phòng chuyển, đề nghị sang Tòa án nhân dân Quận đều gần hết thời hiệu áp dụng biện pháp XLHC đưa vào cơ sở CNBB, có đến 05/10 hồ sơ ngày Toà án mở phiên họp xem xét quyết định áp dụng biện pháp XLHC đưa vào cơ sở CNBB cũng là ngày hết thời hiệu XLHC.

        Nguyên nhân của tồn tại, hạn chế nêu trên là do khối lượng công việc ở cấp phường tương đối lớn, số lượng người nghiện tăng đột biến, việc xác minh, thu thập các tài liệu về nhân thân người nghiện mất nhiều thời gian, công sức, Ban chỉ huy Công an một số phường trên địa bàn Quận chưa quan tâm, chú trọng đúng mức đến công tác này, một số cán bộ, chiến sỹ được phân công lập hồ sơ cai nghiện bắt buộc dành thời gian cho công việc còn chưa nhiều, tinh thần trách nhiệm chưa cao, có biểu hiện qua loa đại khái khi lập hồ sơ, cá biệt có cán bộ chiến sỹ nhận thức thời hiệu áp dụng XLHC đưa vào cơ sở CNBB được tính từ thời điểm Cơ quan Công an bàn giao người cho cơ sở cai nghiện; Bên cạnh đó công tác thanh tra, kiểm tra việc chấp hành các thời hạn, trình tự, thủ tục theo quy định của pháp luật và Thông tư 05/2018/TT-BCA trong việc lập hồ sơ CNBB còn chưa được thường xuyên. Phòng lao động thương binh và xã hội Quận còn chưa kịp thời xử lý đối với các hồ sơ Cơ quan Công an chuyển chậm. Đồng thời Nghị định 116/2021/NĐ-CP không có quy định về việc cơ sở cai nghiện ma tuý có trách nhiệm thông báo cho cơ quan giao người nghiện biết về việc sắp hết thời hạn quản lý trong thời gian làm thủ tục đưa vào cơ sở CNBB.

Kiểm sát viên phát biểu tại phiên họp xem xét, quyết định áp dụng biện pháp XLHC đưa vào cơ sở CNBB

        Tình trạng nêu trên có tính phổ biến, kéo dài dẫn đến chất lượng lập hồ sơ, xem xét, quyết định áp dụng biện pháp XLHC chưa cao, đồng thời gây không ít khó khăn cho Viện kiểm sát, Toà án trong việc phân công Kiểm sát viên, Thẩm phán nghiên cứu hồ sơ, tham gia phiên họp, tiềm ẩn nguy cơ phải đình chỉ việc giải quyết do hết thời hiệu xử lý, cơ sở cai nghiện ma tuý phải đưa người nghiện ra khỏi nơi quản lý, dẫn đến mất trật tự trị an, an toàn xã hội.

        Để khắc phục các nguyên nhân, điều kiện dẫn đến thực trạng trên, để phòng ngừa có hiệu quả các vi phạm pháp luật, để pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất, Viện KSND quận Hoàng Mai đã tích lũy, tổng hợp các vi phạm và kịp thời ban hành Kiến nghị phòng ngừa vi phạm pháp luật số 10/KN-VKS-HM ngày 31/10/2024 đối với Công an quận Hoàng Mai, Ban chỉ huy Công an các phường trên địa bàn Quận tiếp tục tăng cường công tác kiểm tra việc chấp hành pháp luật của cán bộ, chiến sỹ được phân công thực hiện công tác lập hồ sơ CNBB; cán bộ chiến sỹ được phân công lập hồ sơ CNBB phải nghiên cứu kỹ, thực hiện đầy đủ các quy định của pháp luật, chủ động tích cực trong việc xác minh, thu thập tài liệu. Đồng thời, trong kiến nghị này, Viện KSND quận Hoàng Mai còn đề nghị Phòng lao động, thương binh và xã hội quận Hoàng Mai cần kịp thời xử lý hồ sơ, tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Công an quận, Công an các phường trên địa bàn, Viện KSND, Tòa án nhân dân quận Hoàng Mai nhằm hạn chế đến mức thấp nhất các trường hợp phải đình chỉ việc giải quyết do hết thời hiệu áp dụng biện pháp XLHC đưa vào cơ sở CNBB.

        Sau khi ban hành kiến nghị phòng ngừa nêu trên, Công an quận Hoàng Mai đã tiếp thu, chỉ đạo Công an các phường thực hiện nghiêm túc các nội dung trong kiến nghị; Phòng lao động, thương binh và xã hội quận Hoàng Mai đã có công văn phúc đáp số 258/LĐTB&XH ngày 12/11/2024 với nội dung Phòng đã tổ chức họp Phòng giao bộ phận chuyên môn tiếp thu và khắc phúc triệt để các nội dung kiến nghị của Viện KSND quận Hoàng Mai.

        Như vậy việc chủ động, kịp thời ban hành kiến nghị phòng ngừa vi phạm pháp luật trong công tác kiểm sát việc áp dụng biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc của Viện KSND quận Hoàng Mai sẽ góp phần nâng cao hiệu quả trong công tác này; Giúp phòng ngừa các vi phạm pháp luật và đảm bảo việc áp dụng biện pháp XLHC đưa vào cơ sở CNBB được thực hiện nhanh chóng, kịp thời, chất lượng, hiệu quả, góp phần đảm bảo trật tự trị an, an toàn xã hội trên địa bàn Thành phố Hà Nội cũng như quận Hoàng Mai.

Hoàng Thanh Hải, Phạm Thanh Vân – Viện KSND quận Hoàng Mai