Thi hành án dân sự (THADS) là giai đoạn cuối cùng của quá trình tố tụng, có vai trò quan trọng trong việc bảo đảm phán quyết của Tòa án trong các bản án, quyết định được thực thi, thể hiện tính nghiêm minh của pháp luật, góp phần củng cố lòng tin của nhân dân vào hoạt động tư pháp và Nhà nước pháp quyền. Trong quá trình tổ chức thi hành án, Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) có chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật, bảo đảm bản án, quyết định của Tòa án được thi hành đúng quy định, đảm bảo quyền và lợi ích các bên đương sự.
Từ ngày 01/7/2025, theo quy định Viện kiểm sát tổ chức theo mô hình ba cấp, theo đó VKSND thành phố Hà Nội đã tổ chức thành lập 12 đơn vị VKSND khu vực; Cơ quan THADS được tổ chức theo mô hình hai cấp, theo đó THADS thành phố Hà Nội tổ chức thành 12 Phòng THADS khu vực tương ứng với Viện kiểm sát khu vực nhưng không có tư cách pháp nhân. Đây là bước đổi mới lớn về tổ chức bộ máy cuả các cơ quan tư pháp nhằm tinh gọn đầu mối, tập trung nguồn lực, nâng cao chất lượng thi hành án. Tuy nhiên, sự thay đổi về bộ máy, cơ cấu tổ chức nhất là cấp cơ sở của Viện kiểm sát và THADS không còn tương đồng như trước, đặt ra những khó khăn thách thức mới cho công tác thi hành án của cơ quan thi hành án và kiểm sát thi hành án của Viện kiểm sát. Do vậy công tác kiểm sát THADS của Viện kiểm sát nhất là các đơn vị Viện kiểm sát khu vực cần phải được điều chỉnh phù hợp cả về nghiệp vụ chuyên môn và cơ chế phối hợp liên ngành.
Để chỉ đạo công tác kiểm sát THADS, ngày 30/6/2025, VKSND tối cao ban hành Thông tư số 03/2025/TT-VKSTC, trong đó có quy định thẩm quyền Viện kiểm sát khu vực trong công tác kiểm sát THADS. Theo đó, khoản 12 Điều 6 Thông tư số 03/2025 quy định Viện kiểm sát khu vực có thẩm quyền: "Kiểm sát tuân theo pháp luật trong THADS, THAHC của cơ quan THADS, cơ quan có trách nhiệm THAHC, Tòa án nhân nhân khu vực, chấp hành viên, Tổ chức cá nhân có liên quan khác được giao nhiệm vụ tổ chức THADS, cơ quan tổ chức, cá nhân có liên quan trong phạm vi khu vực theo quy định”.
Như vậy, kể từ ngày 01/7/2025, sau khi thực hiện cơ cấu tổ chức của hai ngành Kiểm sát và THADS đã có sự chuẩn bị, phân công phù hợp đối với đặc điểm từng khu vực. Tuy nhiên, quá trình THADS và kiểm sát THADS địa bàn thành phố Hà Nội đã phát sinh một số khó khăn vướng mắc từ thực tiễn như: thẩm quyền kiểm sát các quyết định về thi hành án; việc chuyển giao các quyết định thi hành án; ban hành yêu cầu, kiến nghị, kháng nghị; chuyển giao vật chứng. Hệ thống đường truyền trang thiết bị chưa đáp ứng yêu cầu về chuyển đổi số như ứng dụng liên thông trong THADS, biên lai điện tử, phần mềm báo cáo thống kê…cũng gây khó khăn cho công tác kiểm sát.
Nắm bắt khó khăn vướng mắc từ thực tiễn, để kịp thời chỉ đạo, VKSND thành phố Hà Nội thành lập đoàn khảo sát do Phòng 11 chủ trì tiến hành khảo sát công tác kiểm sát THADS tại 04 đơn vị Viện kiểm sát khu vực và Phòng THADS khu vực. Tổng hợp những khó khăn vướng mắc, Phòng 11 đã báo cáo lãnh đạo VKSND thành phố Hà Nội, đề xuất biên pháp khắc phục. Lãnh đạo VKSND thành phố Hà Nội và Lãnh đạo THADS Hà Nội đã họp thống nhất một số biện pháp để khắc phục những khó khăn vướng mắc, nhằm nâng cao nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác kiểm sát THADS. Ngày 13/10/2025, VKSND thành phố Hà Nội đã ban hành công văn số 51/CV-VKS hướng dẫn VKSND khu vực thực hiện một số nội dung kiểm sát như sau:
- Về thẩm quyền kiểm sát:
Thực hiện theo hướng dẫn của Vụ 11- VKSND tối cao: “Viện kiểm sát khu vực có thẩm quyền kiểm sát hoạt động THADS của cơ quan THADS tỉnh do Phòng THADS khu vực đó tổ chức thi hành, Khi ban hành Quyết định trực tiếp kiểm sát, Viện trưởng VKSND khu vực ký quyết định, trong đó nêu rõ đối tượng kiểm sát là: THADS thành phố Hà Nội đối với các vụ việc do Phòng THADS khu vực tương ứng”
Về nghiệp vụ công tác kiểm sát các đơn vị VKSND khu vực thực hiện theo Quy chế công tác kiểm sát THADS, HC (Ban hành kèm theo Quyết định số 810/QĐ-VKSTC-V11 ngày 20/12/2016 của Viện trưởng VKSND tối cao); Quy trình, kỹ năng trực tiếp kiểm sát tại cơ quan THADS… (Ban hành kèm theo Quyết định số 94/QĐ-VKSTC ngày 22/3/2021 của Viện trưởng VKSND tối cao).
Khi tiến hành trực tiếp kiểm sát, các đơn vị gửi Quyết định, Kế hoạch trực tiếp kiểm sát (theo quy chế công tác kiểm sát THADS, hành chính) đến Phòng 11 - VKSND thành phố Hà Nội để theo dõi, quản lý. Đồng thời, Phòng 11 phân công Lãnh đạo phòng, Kiểm sát viên theo dõi, chỉ đạo quá trình VKSND khu vực tiến hành kiểm sát.
- Về công tác kiến nghị, kháng nghị:
Theo hướng dẫn của Vụ 11 - VKSND tối cao: “Quá trình kiểm sát nếu phát hiện Quyết định, hành vi của Chấp hành viên thuộc khu vực hoặc Quyết định, hành vi của Trưởng THADS thành phố (kể cả trường hợp ký thừa uỷ quyền, ký thay) có vi phạm trong việc tổ chức thi hành án của khu vực đến mức kiến nghị hoặc kháng nghị thì Viện trưởng VKSND khu vực đó ký văn bản Kiến nghị, Quyết định kháng nghị…
Thủ tưởng cơ quan THADS tỉnh, thành phố có trách nhiệm trả lời Kiến nghị, Kháng nghị của VKSND hai cấp (khu vực và thành phố). Trường hợp không nhất trí với kháng nghị thì báo cáo Cục quản lý THADS và VKSND tối cao xem xét, giải quyết…”
Nhằm nâng cao chất lượng kiến nghị, kháng nghị, VKSND thành phố Hà Nội yêu cầu các VKSND khu vực: Quá trình kiểm sát nếu phát hiện vi phạm của Chấp hành viên, cơ quan THADS, cần thiết phải ban hành kiến nghị, kháng nghị thì Viện trưởng VKSND khu vực báo cáo kèm theo đầy đủ tài liệu xác định vi phạm và dự thảo kiến, kháng nghị gửi Phòng 11 thẩm định, trả lời (bằng văn bản). Trường hợp ý kiến, quan điểm khác với VKSND khu vực, Phòng 11 báo cáo Lãnh đạo Viện phụ trách quyết định. Viện trưởng VKSND khu vực ký Quyết định kiến nghị, kháng nghị.
- Về việc Cơ quan THADS chuyển giao Quyết định THADS cho Viện kiểm sát
Qua khảo sát các đơn vị, Phòng 11 nhận thấy các Phòng THADS khu vực đã nghiêm túc thực hiện việc chuyển các Quyết định THADS do Trưởng THADS thành phố Hà Nội ký và các Quyết định về THADS của Phòng THADS khu vực (được ủy quyền) cho VKSND khu vực để thực hiên công tác kiểm sát. Tuy nhiên, do hệ thống phần mềm của Thi hành án dân sự thành phố có thời điểm quá tải dẫn đến một số đơn vị chậm chuyển Quyết định THADS đến Viện kiểm sát khu vực. Để kiểm sát chặt chẽ việc chuyển giao Quyết định THADS, VKSND thành phố Hà Nội yêu cầu các đơn vị VKSND khu vực trước mỗi kỳ báo cáo (tháng, quý, năm) phối hợp với Phòng THADS khu vực chốt, thống nhất số liệu: Quyết định THADS đã tiếp nhận; Quyết định về THADS đã ban hành; Số Quyết định đã chuyển giao cho Viện kiểm sát khu vực… Nếu phát hiện vi phạm cần tổng hợp để ban hành kiến nghị theo quy định.
- Về tiếp nhận, chuyển giao vật chứng đến Cơ quan THADS
Theo phân cấp, ủy quyền của VKSND thành phố Hà Nội, các Phòng THADS khu vực có thẩm quyền, trách nhiệm tiếp nhận vật chứng do Cơ quan điều tra chuyển dến. Tuy nhiên, chứng từ tiếp nhận, quản lý vật chứng do kế toán THADS thành phố phố thực hiện. Để khắc phục tình trạng chậm ký biên bản bàn giao vật chứng, gây khó khăn cho công tác chuyển hồ sơ đến Tòa án, Lãnh đạo VKSND thành phố Hà Nội và Trưởng THADS thành phố Hà Nội thống nhất Cơ quan THADS có trách nhiệm ký biên bản bàn giao vật chứng chậm nhất không quá 10 ngày làm việc kể từ khi Cơ quan THADS có biên bản tạm nhận vật chứng. Đồng thời yêu cầu các đơn vị Viện kiểm sát sớm thực hiện các thủ tục chuyển vật chứng đến Cơ quan THADS, tránh tình trạng hết thời hạn truy tố mới tiến hành thủ tục bàn giao vật chứng cho Cơ quan THADS.
- Về việc chuyển giao Quyết định THADS cho Viện kiểm sát và công tác báo cáo thống kê
Trong thời điểm hiện nay, Luật THADS sửa đổi và các văn bản liên quan đến công tác kiểm sát THADS chưa được sửa đổi, bổ sung. Do vậy, để đảm bảo công tác kiểm sát THADS, Viện kiểm sát - Kiểm sát viên cần chủ động hơn trong công tác phối hợp với cơ quan THADS - Chấp hành viên. Để kiểm sát chặt chẽ và đảm bảo công tác tham mưu giúp Lãnh đạo Viện kịp thời chỉ đạo điều hành, VKSND thành phố yêu cầu các VKSND khu vực phải có sự phối hợp kịp thời với Phòng THADS khu vực trong việc nắm bắt thông tin vụ việc, rà soát các hồ sơ phải thi hành, thực hiện tốt công tác kiểm sát nói chung cũng như đảm bảo về số liệu để đối chiếu và phục vụ công tác báo cáo thống kê của Ngành.
Như vậy, việc triển khai tổ chức 12 Phòng VKSND khu vực tại Hà Nội là bước đổi mới trong cải cách tổ chức, hướng tới tinh gọn và hiện đại hóa công tác thi hành án. Tuy nhiên, đi kèm với đó là yêu cầu nâng cao chất lượng công tác kiểm sát trong đó có công tác kiểm sát THADS đối với VKSND các cấp. Các Kiểm sát viên cần chủ động đổi mới phương thức làm việc, hoàn thiện cơ chế phối hợp, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường kiểm sát chuyên sâu. Sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa THADS Hà Nội và VKSND các cấp sẽ là chìa khóa để bảo đảm pháp luật được thực thi nghiêm minh, quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, tổ chức và công dân được bảo vệ hiệu quả./.
Nguyễn Bích Hòa - Phòng 11